حیله‌هائی که برای فرار از ربا به کار می‌برند و قصد جدّی در آن وجود ندارد مثل اینکه ده هزار تومان به کسی می‌خواهد بدهد و پس از دو ماه مثلاً ده هزار و دویست تومان بگیرد و لذا ده هزار تومان را با صد گرم نبات به عنوان مصالحه و غیر آن می‌دهد و ده هزار و دویست تومان می‌گیرد اینطور معاملات که مقصد اصلی در آنها رباخواری است حرام و باطل است.

سودهائی که بانک به اشخاص می‌دهد ـ چه در سپرده‌های دراز مدت و چه کوتاه مدت ـ با این شرط حلال است که افراد به این منظور پول خود را به بانک بدهند و قرارشان بر این باشد که بانک را وکیل خود بگردانند تا متصدیان بانک پولهائی را که از اشخاص می‌گیرند در جریانهای اقتصادی از قبیل مضاربه، مزارعه، مساقات، تأسیس کارخانه و ساختن و فروختن خانه‌ها به کار بیندازند و سودی را که از این راهها بدست می‌آورند میان خود و صاحبان پول تقسیم کنند ـ در این رابطه هر چند متصدیان بانکها در حین تحویل گرفتن پول به عنوان وکالت (نمی دانند که در ضمن جریانهای اقتصادی چه اندازه سود به دست خواهند آورد، ولی چون از طرفی در شناخت نبض جریان‌های اقتصادی مهارت بیشتری دارند و از طرف دیگر تمرکز پول به آنها قدرت بیشتری می‌دهد اطمینان دارند که سود به دست خواهد آمد لذا به صاحبان پول وعده می‌دهند که صدی چند، نسبت به پول شما به شما سود می‌دهیم و بقیّه را خودمان برای خود و تشکیلات خود برمی‌داریم و این موضوع در حقیقت یک تعهد و وعده‌ای بیش نیست و چون در ضمن عقد لازم انجام نگرفته است (چه اینکه وکالت از عقود جائزه است) الزامی برای عملی ساختن آن نیز وجود ندارد امّا تعهد اخلاقی است و به آن عمل می‌کنند و راهی برای حلال بودن آن سود غیر از این، نیست.

و در صورت گرفتن وام از بانک در صورتی که آنچه که در پشت ورقه‌های بانکی نوشته شده است مراعات شود و بر آن اساس وام گرفته شود جائز است و سود آن نیز حلال خواهد بود.

سوال: آیا فروختن چک نقدی به چک مدت‌دار مثلاً فروختن یک چک هزار تومان نقد به یک چک یک هزار و دویست تومان یک ماهه چگونه است؟

جواب: باطل است.